/ Destrukcyjne sekty / Świadkowie Jehowy / Artykuł

W Obronie Wiary

55. ROK 607 PRZED CHRYSTUSEM

      55.1. Dla ŚJ duże znaczenie ma rok 1914. Uważają oni, że był on szczególnie ważny dla historii ludzkości. Rok ten obliczyli oni stosując kuriozalną interpretację niektórych wersetów biblijnych (por. "Będziesz mógł żyć..." s.140-1; "Wiedza, która prowadzi..." s.97). Rokiem wyjściowym do obliczenia 1914r. jest wg nich 607r. przed Chr., który wg ŚJ jest rokiem zburzenia Jerozolimy ("Prowadzenie rozmów..." s.71). Datę tą w przeszłości potwierdzały ŚJ wymiary piramidy Cheopsa ("Dokonana Tajemnica" s.68). [Do czasu wyd. książki "Prawda was wyswobodzi" (1943), ŚJ uczyli o 606r. ("Wspaniały finał..." s.105-przypis)]. Kiedyś ŚJ uczyli, że zarówno Biblia jak i historia potwierdzały im rok 606, choć nie podawali żadnych dowodów historycznych ("Rząd" s.182; "Miliony ludzi..." s.12). Dziś raczej polemizują z historią. Wszyscy historycy są jednak zgodni, że zburzenie Jerozolimy nastąpiło w 587 lub 586r. przed Chr. Co więcej, 607r., jako roku zburzenia Jerozolimy, nie da się pogodzić z faktami biblijnymi. Skąd więc wziął się u ŚJ 607r.? Przyjmują oni od uczonych 539r. jako rok zwycięstwa Cyrusa Persa nad Babilonem oraz 537r. jako rok powrotu Żydów z niewoli babilońskiej. Całe swe wyliczenie, które ma ich doprowadzić do 607r. przedstawiają w Strażnicy Nr 5, 1969 (art. 'Księga ścisłych dat historycznych' s.3-4) por. Rok CIX [1988] Nr 9 s.25 i Nr 11 s.21; Nr 4, 1997 s.29-31. Argumentują tam, że skoro Żydzi powrócili z niewoli babilońskiej w 537r. przed Chr., a niewola babilońska oraz spustoszenie Jerozolimy wg Biblii miały trwać 70 lat (Jr 25:11n., 29:10, 2Krn 36:20n., Dn 9:2), to jasno z tego wynika, że początkiem spustoszenia a jednocześnie początkiem niewoli i rokiem zburzenia Jerozolimy jest 607r. przed Chr. W/w wersety mają wg ŚJ dot. okresu od zburzenia Jerozolimy (607r. wg nich) do powrotu Żydów z niewoli (537r.). Aby podważyć takie rozumowanie wystarczy na podst. Biblii wykazać, że wersety mówiące o 70 latach, a dot. niewoli babilońskiej, panowania Babilonu, spustoszenia Jerozolimy, nawiązują do wydarzeń zarówno sprzed zburzenia Jerozolimy, jak i po powrocie z niewoli i nie dot. tego samego okresu, lecz dwóch różnych okresów 70-letnich, potwierdzonych historycznymi i biblijnymi faktami (tj. od 605 do 537r. oraz od 586 do 516r.).

      Aby zorientować się w chronologii biblijnej tego okresu podaję chronologię wg ŚJ (Strażnica Nr 16, 1968 s.6; "Skorowidz do publikacji ... 1986-1995" s.68) i wg BT ("Tablica Chronologiczna"), okresy panowania królów względem roku zburzenia Jerozolimy oraz wersety mówiące o 70 latach.

PANOWANIE KRÓLÓW JUDZKICH PRZED ZBURZENIEM ŚWIĄTYNI

      Jojakim (inne jego imiona: Joakim, Eliakim) - panował 11 lat (2Krl 23:36) - od 22-go do 11-go roku przed zburzeniem Jerozolimy.

      Jojakin (Jechoniasz, Koniasz) - panował 3 miesiące (2Krl 24:8) - w 11-ym roku przed zburzeniem Jerozolimy.

      Sedecjasz (Mattaniasz) - panował 11 lat (2Krl 24:18) - od 11-go roku przed zburzeniem Jerozolimy do czasu jej zburzenia.

      Jerozolima została zburzona w 18-ym (Jr 32:1) lub 19-ym (2Krl 25:8) roku panowania króla babilońskiego Nabuchodonozora (różnica wynika z różnego sposobu liczenia objęcia władzy przez tego króla).

WERSETY MÓWIĄCE O 70 LATACH

      2Krn 36:21: "Dokąd kraj nie wywiąże się ze swoich szabatów, będzie leżał odłogiem przez cały czas swego zniszczenia, to jest przez 70 lat".

      Jr 25:11n.: "Cały ten kraj zostanie spustoszony, opuszczony, a narody będą służyć królowi babilońskiemu przez 70 lat. A po upływie 70 lat ukarzę króla Babilonu i ten naród - wyrocznia Jahwe - ich grzechy i kraj babiloński; zamienię go w wieczne pustkowie".

      Jr 29:10: "To jednak mówi Jahwe. Gdy dla Babilonu upłynie 70 lat, nawiedzę was i wypełnię na was swoją pomyślną zapowiedź, by was znów przyprowadzić na to miejsce".

      Dn 9:2: "W roku pierwszym jego panowania, ja, Daniel dociekałem w Pismach liczby lat, które objawił Jahwe prorokowi Jeremiaszowi, aby dopełniło się spustoszenie Jerozolimy przez 70 lat".

      Zch 1:12: "Czy długo jeszcze nie przebaczysz Jerozolimie i miastom Judy, na które gniewasz się już 70 lat".

      Zch 7:5: "Powiedz ludowi całego kraju i kapłanowi: Jeśli przez 70 lat pościliście w żałobie w piątym i siódmym miesiącu".

CHRONOLOGIA

70 LAT PANOWANIA BABILONU NAD NARODAMI (Jr 25:11n., 29:10)

      1) ŚJ słowa Jeremiasza: "Cały ten kraj zostanie spustoszony, opuszczony, a narody będą służyć królowi babilońskiemu przez 70 lat" (Jr 25:11) rozumieją następująco: najpierw Juda zostanie spustoszona a dopiero od tego faktu należy liczyć 70 lat panowania Babilonu nad narodami.

      Odpowiedź. Ten werset można zrozumieć inaczej. Jeremiasz chciał powiedzieć, że w przyszłości Juda zostanie spustoszona, a panowanie Babilonu nad narodami nie od tego faktu, lecz w ogóle i od czasu wypowiedzenia tego proroctwa (wypowiedziane w 1-ym roku Nabuchodonozora, a 4-ym Jojakima - Jr 25:1), będzie trwało 70 lat. Panowanie Babilonu nad narodami nie zaczęło się bowiem w roku zburzenia Jerozolimy (19-ty rok Nabuchodonozora), lecz właśnie w 1-ym roku panowania tego króla, gdyż w 2Krl 24:1-7 czytamy, że za czasów króla Jojakima (panował od 22-go do 11-go roku przed zburzeniem Jerozolimy) "król babiloński podbił wszystko, co należało do króla egipskiego, od Potoku Egipskiego aż do rzeki Eufratu". Był to 4-ty rok Jojakima (Jr 46:2) więc ok.19 lat przed zburzeniem Jerozolimy. ŚJ w swej chronologiii potwierdzają to, że Nabuchodonozor objął władzę i stał się królem Babilonu (trzeciego mocarstwa światowego) na 19 lat przed zburzeniem Jerozolimy (625-607=19). Jednak wg tej chronologii panowanie Babilonu nad narodami trwa od 625 do 539r. (koniec panowania Babilonu) tj. 86 lat, a przecież prorok Jeremiasz mówi o 70 latach panowania nad narodami. Innym dowodem na to, że król babiloński panował nad narodami jeszcze przed zburzeniem Jerozolimy jest Jr 28:11 (wypowiedź Chananiasza): "Tak samo skruszę jarzmo Nabuchodonozora w ciągu dwóch lat". Chananiasz wypowiedział to proroctwo w 4-ym roku panowania Sedecjasza (w.1) więc na 7 lat przed zburzeniem Jerozolimy. Obalającą hipotezę liczenia panowania Babilonu od zburzenia Jerozolimy jest powtórzenie przez proroka Jeremiasza proroctwa o 70 latach Babilonu ok.8 lat po jego pierwotnym ogłoszeniu (Jr 29:10). Czytając od początku rozdz.29 dowiemy się, że prorok Jeremiasz pragnie pocieszyć wygnańców żydowskich, którzy zostali uprowadzeni do Babilonu wraz z królem Jechoniaszem (Jr 29:1n.) w 8-ym roku panowania Nabuchodonozora czyli na 11 lat przed zburzeniem Jerozolimy. W tym to roku Jeremiasz pociesza wygnańców słowami Boga: "Gdy upłynie dla Babilonu 70 lat, nawiedzę was i spełnię na was swoją obietnicę, że sprowadzę was z powrotem na to miejsce" Jr 29:10. Sprawa jest jasna. Powtarzając proroctwo o 70 latach panowania Babilonu, Jeremiasz nie wiąże tego panowania ze zburzeniem Jerozolimy. Co więcej, ciekawe byłoby to pocieszenie dla wygnańców, aby mieli liczyć 70 lat od wydarzenia, które jeszcze nie nastąpiło i nie wiadomo kiedy nastąpi. Jasne zaś stają się słowa Jeremiasza tylko w jednym przypadku: wygnańcy wiedzą o tym, że Babilon panuje już nad narodami, skoro tak podaje 2Krl 24:1-7.

70 LAT SPUSTOSZENIA, 70 LAT SZABATOWYCH (2Krn 36:21)

      2) Gdy przeczytamy fragm. poprzedzający w/w werset zorientujemy się, że gniew Boga (w.16) wzmógł się do tego stopnia, że sprowadził króla chaldejskiego (w.17), który spalił świątynię, zburzył mury Jerozolimy (w.19) a następnie uprowadził do niewoli resztę ludności, którza pozostała tam aż do nastania królestwa perskiego (w.20). Teraz następuje stwierdzenie: "tak wypełniło się słowo Pana wypowiedziane przez usta Jeremiasza tej treści: "Przez cały czas spustoszenia, dopóki kraj nie odpłaci swoich sabatów, będzie odpoczywał, aby dopełnić siedemdziesiąt lat" (w.21). Zauważmy, że to proroctwo Jeremiasza też mówi o 70 latach, podobnie jak w Jr 25:11n. i 29:10, ale treść jego jest inna. Tam była mowa o panowaniu Babilonu i powrocie Żydów z niewoli, gdy to panowanie się skończy; tu jest mowa o szabatach i spustoszeniu kraju. Jest to więc reinterpretacja tamtego proroctwa. Jednak ważniejszą sprawą jest dla nas jakiego okresu czasu dot. proroctwo wymienione w 2Krn 36:21. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że takie fakty jak spustoszenie kraju i odpoczynek ziemi zakończyły się, gdy Żydzi powrócili z niewoli (537r.). Wtedy rzeczywiście ŚJ mieliby rację i zburzenie Jerozolimy należałoby datować na 607r. Jednak byłoby to trudne do pogodzenia z faktami wymienionymi w poprzednim punkcie odnośnie panowania Babilonu. Przyjrzyjmy się jednak dalszemu tekstowi z 2Krn (rozdz.36). Czytamy tam, że w 1-ym roku Cyrusa, ażeby się wypełniło słowo Jahwe, Bóg polecił Cyrusowi, aby "ogłosił ustnie, a także pisemnie" (w.22). Właśnie! Jaki fakt jest związany z wypełnieniem się proroctwa Jeremiasza o 70 latach spustoszenia i szabatów ziemi. Otóż w w.23 dowiadujemy się, że chodzi tu o odbudowę świątyni, która leży w Judzie i aby zrealizować ten cel nakazuje wrócić Żydom do swego kraju. Powrót Żydów jest tutaj środkiem do zrealizowania głównego celu - odbudowy świątyni. Głównym motywem edyktu Cyrusa jest więc odbudowa świątyni ("On nakazał mi, abym mu zbudował świątynię w Jeruzalemie"). Jeśli wszyscy historycy (a także ŚJ) zgadzają się, że świątynia została odbudowana w 516r., to dodając 70 lat otrzymamy 586/587 jako rok zburzenia tej świątyni. Jak jednak powiązać sprawę odbudowy świątyni i szabatów ziemi z 70 latami spustoszenia i szabatów. ŚJ wydaje się, że 70 lat spustoszenia (także 70 lat spustoszenia Jerozolimy - Dn 9:2) skończyło się, gdy pierwsi wygnańcy żydowscy powrócili z niewoli w 537r. Musimy też pamiętać o tym, że spustoszenie Judy i Jerozolimy nie dot. tylko uprowadzenia reszty ludności, ale też zniszczenia świątyni, Jerozolimy i jej murów (por. 2Krl 25:8-10). Gdyby końcem spustoszenia Jerozolimy, jak chcą ŚJ, miałby być rok powrotu Żydów z niewoli (537r.) to jakim sposobem ok.100 lat po tym powrocie (Ne 2:1 - 20-ty rok króla Artakserksesa - panował 465-424) Jerozolima jest nadal spustoszona (Ne 2:17). Widać, że spustoszenie Jerozolimy nie musi oznaczać okresu między wygnaniem a powrotem Żydów z niewoli. Jeśli więc edykt Cyrusa wskazuje na odbudowę świątyni, to trzeba uważać, że ten fakt jest symbolem zakończenia spustoszenia (możliwe jest też liczenie spustoszenia Jerozolimy od uprowadzenia z tego miasta pierwszej grupy wygnańców przez Nabuchodonozora w 3-im roku Jojakima (Dn 1:1nn.) czyli na 19 lat przed zburzeniem Jerozolimy do powrotu pierwszych wygnańców w 537r., co pokrywałoby się z okresem panowania Babilonu). W proroctwie Jeremiasza (2Krn 36:21) jest też mowa o szabatach ziemi. Żydzi co 7 rok mieli dać odpocząć ziemi i jej nie obsiewać (Kpł 25:4). W Kpł 25:14-46 Bóg zapowiada karę na Żydów za nieprzestrzeganie Jego praw (w.15). Jest tam też mowa o tym, że Bóg uczyni za karę niebo jak z żelaza, a ziemię jak ze spiżu (w.19), ziemia nie wyda plonu, a drzewo owocu (w.20), o gniewie (w.28), o obróceniu miast w ruiny i spustoszeniu świątyń (w.31), o ziemi, która będzie miała spłacone sabaty, gdy Żydzi będą w ziemi wrogów (w.34, 35, 43). Niewola babilońska jest więc wypełnieniem kary zapowiedzianej w Kpł 26:14-46. Część Żydów powróciła z niewoli w 537r. (inni przebywali jeszcze w ziemi wrogów - por. Ezd 7:1, gdzie jest mowa o następnych Żydach powracających do ojczyzny za czasów Artakserksesa 465-424). Okres szabatów ziemi i nieurodzaju nie zakończył się jednak w 537r., w roku powrotu pierwszych wygnańców. W Ag 1:9nn. czytamy: "Z powodu mego domu, który leży w gruzach, podczas gdy każdy z was gorliwie krząta się koło własnego domu. Dlatego niebo zatrzymało swoją rosę nad wami, a ziemia zatrzymała swoje plony" (por. wyżej Kpł 25:19n.). Aggeusz wypowiada te słowa w 2-im roku Dariusza (panował 521-485), więc w 520r. czyli ok.17 lat po powrocie pierwszych Żydów, a ok.4 lata przed odbudową świątyni. Zauważmy, że znów jest mowa o odbudowie świątyni.

70 LAT GNIEWU (Zch 1:12)

      3) Istnieje w Biblii tekst, który jednoznacznie określa, że okres między odbudową świątyni a jej zburzeniem trwał 70 lat (wg chronologii ŚJ okres ten wynosi ok.91 lat (607-516=91). Otóż w Zch 1:12 czytamy: "Czy długo jeszcze nie przebaczysz Jerozolimie i miastom Judy, na które gniewasz się już 70 lat". Słowa te zostały wypowiedziane w 2-im roku Dariusza, czyli ok.520r. (zob.wyżej). Kilka wersetów dalej czytamy, że odpowiedzią na to błaganie o koniec 70-cio letniego gniewu jest gotowość powrotu Boga do świątyni, która ma być niebawem odbudowana. Związek zakończenia proroctwa o 70 latach z wybudowaniem świątyni jest więc oczywisty. Jeśli cofniemy się od roku odbudowy świątyni o 70 lat otrzymamy czas początku tego gniewu tj. 586r. i rzeczywiście w tym roku została zburzona świątynia i cała Jerozolima, a Żydzi byli deportowani do niewoli. Zauważmy, że o gniewie była mowa przy okazji proroctwa związanego z szabatami ziemi (Kpł 25:28 - zob.wyżej) oraz tuż przed wydarzeniami związanymi ze zburzeniem świątyni i tekstem o 70 latach spustoszenia i szabatów, oraz edyktem Cyrusa (2Krn 36:16 i następne).

70 LAT POSTU (Zch 7:5)

      4) Zch 7:5 jest jeszcze jednym tekstem, który pozwala nam określić, że między odbudową świątyni a jej zburzeniem minęło 70 lat. Otóż w 4-ym roku Dariusza (panował 521-485) czyli ok.518r. (Zch 7:1) prorok Zachariasz ma się zapytać kapłanów, czy w piątym miesiącu ma jeszcze obchodzić pokutę z płaczem i postem. Oczywiście chodzi tu o pokutę związaną ze zburzeniem świątyni, która została zburzona w 5-ym miesiącu (2Krl 25:8). Jeśli prorok Zachariasz pyta się czy ma jeszcze tę pokutę obchodzić (Zch 7:1) to oznacza, że w 518r. ta pokuta jest jeszcze obchodzona (ŚJ uczą, że chodzi tu o pokutę, która trwała przez 70 lat do 537r. - Aid to Bible Understanding s.339). Kilka wersetów dalej (w.5) dowiadujemy się, że ta pokuta trwała 70 lat. Biorąc pod uwagę, że ta liczba jest zaokrąglona znów dochodzimy do 586/587r. jako roku zburzenia świątyni.

PODSUMOWANIE ARGUMENTACJI BIBLIJNEJ

      Na podst. pkt. 1 możemy wysunąć wniosek: panowanie Babilonu nad narodami, które miało trwać 70 lat (Jr 25:11n., 29:10) jest zgodne z obowiązującą na całym świecie chronologią. Zaczęło się ono 19 lat przed zburzeniem Jerozolimy, kiedy to Nabuchodonozor pokonał pod Karkemisz (605r.) Egipt i zapanował nad narodami (2Krl 24:1-7 - zauważmy, że na terytorium wymienionym w w.7 leżą narody wymienione przez Jeremiasza w tekście o kielichu gniewu Bożego w Jr 25:15-29). Przypomnijmy, że wg chronologii ŚJ początek panowania Babilonu też przypada na 19 lat przed zburzeniem Jerozolimy. Żydzi mieli powrócić do ojczyzny po 70 latach tego panowania (Jr 29:10) i rzeczywiście powrócili oni w 537r. (2 lata wcześniej upadł Babilon). Od 605 do 539 mamy 66 lat, a do powrotu Żydów (605-537) 68 lat co w przybliżeniu odpowiada liczbie 70 lat wymienionej przez Jeremiasza. ŚJ przesuwając datę zburzenia Jerozolimy popadają w konflikt z danymi biblijnymi. Wg ich chronologii panowanie Babilonu trwało 86 lat (625-539). Na podst. pkt 2-4 można stwierdzić, że okres od zburzenia do odbudowy świątyni trwał ok.70 lat tj. od 586 do 516r. ŚJ też zgadzają się z tym, że świątynia została odbudowana w 516r. (patrz ich chronologia), przyjmują także początek panowania króla Dariusza na 522r. (Aid to Bible Understanding s.421) jednak przesunięcie roku zburzenia świątyni na 607r. spowodowało, że tym razem z drugiej strony, rok ten nie jest właściwy. Licząc od 516r. do tyłu nigdy nie otrzymamy 70 lat gniewu (pkt 3), 70 lat postu (pkt 4), 70 lat spustoszenia i szabatów ziemi (pkt 2) tj. faktów, które ściśle są związane z jednej strony ze zburzeniem świątyni a z drugiej z jej odbudową. ŚJ aby bronić swego, stwierdzają, że nie można liczyć panowania Babilonu od 605r. (1-go roku Nabuchodonozora) gdyż 70 lat by minęło wtedy w 535r. (Strażnica Nr 4, 1997 s.31). Jak widać, uważają oni, że liczba 70 lat nie może być podana w przybliżeniu. Jednak nie zauważają błędu w swych wyliczeniach. Jeśli wg nich proroctwa o 70 latach zaczynają się w 607r., to owszem spustoszenie Jerozolimy (Dn 9:2) liczone do powrotu pierwszych wygnańców w 537r. da nam 70 lat. Jednak panowanie Babilonu liczone od 607 do 539r. (w tym roku upadł Babilon, co sami potwierdzają w swej chronologii) da nam "zaledwie" 68 lat, a przecież prorok Jeremiasz mówił o 70 latach (Jr 25:11n., 29:10). Gdyby świątynia była zburzona w 607r. (a nie w 587) to słowa z Ag 2:1-4 mówiące, że w 519 lub 520r. (Ag 1:1, 2:10) żyły jeszcze osoby, które widziały świątynię przed zburzeniem "w dawnej chwale", by wskazywały, że niektórzy Izraelici musieli żyć grubo ponad 87 lat, co by było dziwne wobec słów z Ps 90:10. Jest też inna niekonsekwencja ŚJ. Otóż jeśli chodzi o Tyr, to Iz 23:15 też mówi o 70 latach, ale ŚJ w tym przypadku mówią o "symbolicznym" okresie, a nie literalnym, jak w przypadku Jerozolimy ("Proroctwo Izajasza..." t.1 s.253).

ŚWIADECTWA HISTORYCZNE

      55.2. Świadectw tych jest dużo. Ograniczę się jednak do wypowiedzi J.Flawiusza (ur.37), aby wykazać jak tendencyjni są w swych wypowiedziach ŚJ. Powołują się oni na tego żydowskiego historyka cytując takie fragm. jego dzieł, które "odpowiadają" ich wyliczeniom (tzn. "Dawne Dzieje Izraela" 10:9,7 i "Przeciw Apionowi" 1:19 - por. Strażnica Nr 4, 1997 s.31, która je cytuje). Wystarczy jednak przeczytać kilka stron dalej tekst "Przeciw Apionowi" 1:20-21, aby przekonać się, że Flawiusz potwierdza fakt, powołując się na Beresosa, że Cyrus pokonał Babilon po ok.46-47 latach od zburzenia świątyni (wystarczy zsumować lata królów babilońskich we fragm. 1:20,145-50). Dalej Flawiusz pisze o w/w fragm. dot. długości panowania królów babilońskich: "Relacja ta odpowiada prawdzie i pozostaje w zgodności z naszymi księgami. Napisano w nich bowiem, że Nabuchodonozor w osiemnastym roku swego panowania zniszczył nasz Przybytek, który przez pięćdziesiąt lat przestał istnieć" 1:21,154. Chodzi tu oczywiście o okres między zburzeniem świątyni a położeniem fundamentów pod nią, w drugim roku po przybyciu wygnańców (Ezd 3:8-10) tj. w 535r. Zauważmy, że 50 lat wstecz daje nam w przybliżeniu 586 a nie 607r. jako rok zburzenia świątyni. Dalej Flawiusz przedstawia fakty z kroniki fenickiej i wymienia długości panowania królów i sędziów fenickich. Wg tych wyliczeń między 7-ym rokiem Nabuchodonozora a dojściem do władzy Cyrusa są 54 lata (por. 1:21,156-60). Jakkolwiek wyliczenia Flawiusza w tym fragm. nie są dobrze uzgonione z jego wcześniejszymi 50 latami nieistnienia przybytku (zob.wyżej) - występuje różnica kilku lat, to fragm. ten też potwierdza fakt, że pomiędzy zburzeniem świątyni przez Nabuchodonozora w 19-ym roku jego panowania a 1-ym rokiem Cyrusa przybliżony okres 50 lat uzyskamy tylko wtedy, gdy przyjmiemy 586r. za rok zburzenia świątyni. Inne świadectwa historyczne (Kanon Ptolemeusza, Stella Nabonida, VAT 4956, Tabliczki handlowe) patrz Strażnica Nr 4, 1997 s.29-30, która próbuje je zdyskredytować, przeciwstawiając swej interpretacji Biblii. Ponieważ ŚJ przesunęli zburzenie Jerozolimy o 20 lat na 607r. przed Chr., musieli też poprzesuwać inne wydarzenia historyczne. Przykładowo zburzenie Niniwy nastąpiło wg ŚJ w 632r. przed Chr. (Strażnica Rok CIX [1988] Nr 10 s.23), choć źródła historyczne mówią o 612r. przed Chr. (patrz np. "Tablica Chronologiczna" w BT oraz każda encyklopedia hasło 'Niniwa').